Jak się uczyć, żeby się nauczyć?

Jak się uczyć, żeby się nauczyć? To pytanie zadaje sobie wiele osób. Obecnie świat jest wręcz zalewany przez ocean informacji. Zygmunt Bauman taki stan nazwał płynną nowoczesnością, ponieważ jak wszystkie płyny, nie potrafi zbyt długo trwać nieruchomo i zachowywać jednego kształtu[1]. Aby się przystosować, należy być stale przygotowanym na zmiany, ustawicznie się kształcić. Dlatego też jedną z kluczowych kompetencji jest umiejętność uczenia się.

Od czego zacząć?

Podchodząc do jakiegokolwiek działania, ważne jest, aby je zaplanować. Podobnie jest z uczeniem się. Stwierdzenie to wydaje się być oczywiste, jednak bardzo często o tym elemencie zapominamy. Dlaczego jest to tak istotne? Jeżeli coś zaplanujesz i wyznaczysz sobie konkretną datę, będzie to dla ciebie większą motywacją do działania, a twój mózg będzie miał jasno wyznaczony cel. Nieraz mówimy sobie: „Chcę nauczyć się angielskiego”. Jednak, kiedy w ten sposób podchodzimy do sprawy, jest wielce prawdopodobne, że tego celu nie zrealizujemy. Dlaczego? Ponieważ nie jest on konkretny. Jeżeli powiesz sobie: „Do końca roku opanuję język angielski na poziomie B2” – ta wizja będzie bardziej realna i łatwiejsza do osiągnięcia. Ważne jest również określenie zakresu danej partii materiału. Dzięki temu mamy obraz „terenu”, po którym będziemy się poruszali i wyzbywamy się lęku przed nieznanym^[2]. Nawet wojsko zanim wkroczy na teren wroga, wysyła zwiadowcę, aby zorientować się w terenie i opracować plan działania!

Warto też zastanowić się, czy w realizacji twojego planu, jakim jest w tym przypadku uczenie się, coś ci nie przeszkadza – znaleźć tak zwanych złodziei czasu. Może co chwilę zaglądasz na Facebooka? Oglądasz telewizję? Rozmawiasz długo przez telefon? Czasem nawet nie zdajemy sobie sprawy ile czasu tracimy na błahe czynności.

Czas na relaks

Kiedy wytężamy się intelektualnie, ważne jest, aby robić sobie przerwy. Nie bez powodu w szkole lekcja trwa 45 minut. Nasz mózg działa najbardziej efektywnie do 50 minut[3]. Po tym czasie samoczynnie się „wyłącza”, czego efektem jest spadek koncentracji. Co robić w trakcie przerwy? Warto dotlenić swój mózg - wyjść na spacer, przewietrzyć pokój. Jeżeli uprawiasz sport, jest to właściwy moment na ćwiczenia fizyczne.

Robienie przerw podczas nauki niesie za sobą następujące korzyści:

• Będziesz bardziej wypoczęty, co wpłynie na lepsze zrozumienie materiału.
• Lepiej zapamiętasz materiał – w trakcie przerwy twój mózg „porządkuje” zapamiętane informacje

Mnemotechniki, czyli sposoby ułatwiające zapamiętywanie

Kiedy musisz nauczyć się czegoś na pamięć, pomocne mogą okazać się mnemotechniki, czyli metody zapamiętywania. Podstawą mnemotechnik jest umiejętność kojarzenia nowych informacji z już znanymi oraz wyobraźnia. Tony Buzan w książce Pamięć na zawołanie. Metody i techniki pamięciowe proponuje zasady tworzenia „żywych” obrazów i skojarzeń ułatwiających zapamiętywanie[4]. Między innymi są to:

•  Synestezja – czyli połączenie zmysłów.  Im więcej zmysłów jest zaangażowanych w naukę, tym łatwiej i trwalej zapamiętasz materiał.
• Ruch – „ożywiaj” swoje obrazy. Gazeta może na przykład zamienić się w papierowy samolot latający po sklepie.
• Amor, czyli erotyka – wątki miłosne zazwyczaj są bardzo dobrze zapamiętywane.
• Humor – dzięki wykorzystaniu humoru, nauka stanie się zabawna. Tworząc absurdalne i śmieszne obrazy, łatwiej je zapamiętujesz.
• Przesada – możesz wyobrażony przez ciebie obraz powiększyć do ogromnych rozmiarów, pomniejszyć, zmienić kształt i tak dalej.
•   Niecodzienność – im skojarzenia są bardziej niecodzienne, tym lepiej. Umysł nie zapamiętuje nudnych informacji.
•  „Ja” w obrazach mentalnych – włączaj siebie w skojarzenia, ponieważ wywołuje to emocje.

Zasady zapamiętywania można przedstawić poniższym równaniem:

OBRAZ + AKCJA = PAMIĘĆ[5]

Na tej podstawie powstało wiele technik pamięciowych. Przykładowe mnemotechniki to: łańcuchowa metoda skojarzeń, zakładki „obrazkowe”, rzymski pokój, rymowanki liczbowe, metoda słów zastępczych. Szczegółowy opis tych metod można znaleźć we wspomnianej książce Tony’ego Buzana.

Mapy myśli – coś więcej niż tylko forma notowania

Mapa myśli to rodzaj notowania opracowany przez Tony’ego i Barry’ego Buzanów. W przeciwieństwie do tradycyjnych notatek, ma ona nielinearny charakter. Twórcy tej metody uważają, że mapy myśli są odzwierciedleniem naturalnego funkcjonowania mózgu, ponieważ proces naszego myślenia oparty jest na skojarzeniach.

Tony Buzan proponuje następujące zasady tworzenia mapy myśli[6]:

• W centrum umieszczamy kolorowy rysunek.
• Rysunki powinny znajdować się na całej przestrzeni mapy.
• Zagadnienia w postaci gałęzi wybiegają promieniście z centralnego rysunku.
• Piszemy drukowanymi literami.
• Słowa powinny biec wzdłuż linii.
• Na każdej linii piszemy tylko jedno słowo.
• Używamy kolorów.

Mapa myśli to nie tylko sposób notowania słów innych osób. Technikę tę można stosować również do zapisywania własnych myśli, pomysłów, pytań. Mapa myśli jest użyteczna podczas planowania, rozwiązywania problemów i stymuluje twórcze myślenie.

Zaletą tej metody jest oszczędność czasu. Nie tracisz go na pisanie całych zdań, tylko zapisujesz najważniejsze hasła, słowa-klucze. Dzięki temu koncentrujesz się na najważniejszych informacjach, co przekłada się na lepsze zrozumienie i zapamiętanie tematu.

Perpetuum mobile, czy efektywna nauka?

Kończysz naukę i co dalej? Odkładasz z zadowoleniem książkę i już do niej nie wracasz? Jeśli tak robisz, to marnujesz swój wysiłek, który włożyłeś w naukę, ponieważ po pierwszych 24 godzinach zapominasz 80% szczegółów nowego materiału[7]. W efekcie nieustannie zapominasz i uczysz się na nowo. Dlatego ważne jest, aby w ciągu dwudziestu czterech godzin zrobić pierwszą powtórkę. Optymalny czas to 10 minut po zakończeniu nauki. Kolejną powtórkę powinieneś zrobić po 24 godzinach, następną po tygodniu, po miesiącu[8]. Dzięki temu zapamiętane informacje utrwalają się.

Pomocne podczas powtórek są mapy myśli. Tworząc mapę, wyszukujesz najważniejsze informacje, segregujesz je, co ułatwia ci zapamiętanie materiału. Podczas powtórki wystarczy ją tylko przejrzeć, co nie powinno zająć ci dużo czasu.

Co robić, aby nauka była efektywna?

• Przed przystąpieniem do nauki należy określić zakres materiału oraz datę realizacji.
• Wskazane jest robienie przerw.
• W zapamiętywaniu przydatne są mnemotechniki, które opierają się na łączeniu nowych informacji z już znanymi oraz wykorzystywaniu wyobraźni. 
• Za pomocą mapy myśli posegregujesz najważniejsze informacje i szybko je powtórzysz.

Poniższa mapa myśli podsumowuje myśli zawarte w niniejszym artykule:

Uczenie się nie zawsze odbierane jest jako coś przyjemnego. Jednak jeśli podczas nauki uruchomimy swoją wyobraźnię, zaangażujemy jak najwięcej zmysłów, nauka może stać się świetną zabawą, sprawiać wiele radości i być efektywniejsza!

Bibliografia

Bauman Z. (2011), 44 listy ze świata płynnej nowoczesności, Wydawnictwo Literackie.

Buzan T. (2008), Rusz głową, Wydawnictwo Aha!.

Buzan T. (2007), Pamięć na zawołanie, Wydawnictwo Aha!.

Buzan T. (2007), Mapy twoich myśli. Mindmapping, czyli notowanie kreatywne, Wydawnictwo RAVI.

---

[1] Z. Bauman, 44 listy ze świata płynnej nowoczesności, Wydawnictwo Literackie, 2011, s.5.

[2] T. Buzan, Rusz głową, Wydawnictwo Aha!, 2008,  s. 126.

[3] Tamże, s. 66.

[4] T. Buzan, Pamięć na zawołanie. Metody i techniki pamięciowe, Wydawnictwo Aha!, 2007,  s. 53.

[5] Tamże, s. 11.

[6] T. Buzan, Rusz…, dz. cyt., s. 102.

[7] T. Buzan, Pamięć…, dz.cyt., s. 92.

[8] Tamże, s. 93.